Zaterdag 28 november 2009

In stromende regen komen we naar Swifterbant, maar gelukkig breekt 's middags de zon weer even door. Omdat het Sinterklaasfeest op de eerste zaterdag van december valt, komen we een week eerder bij elkaar. Helaas moet Frans verstek laten gaan en dat is jammer, want deze werkdag staat in het teken van ons gezamenlijk project: een scharnierboek maken van de katernen van '5 jaar BBC', (zoals beschreven door Rob v.d. Werken in Handboekbinden 4, 2008). De katernen zijn door een ieder thuis genaaid, hetzij met garen nr. 30, hetzij met garen nr. 50, hertzij met beide garendiktes! Opvallend is evenwel dat de boekblokken nauwelijks variëren in opdikking. Gemiddeld is er een rugdikte van 3,8 cm ontstaan en kan het boekblok prima rondgezet worden, hetgeen Hans en Jaap in praktijk brengen, met de nodige discussie over de toe te passen methode. Conclusie is dat iedere boekbinder zo zijn eigen methode van rondslaan heeft: van de ronding vormen met je handen tot slaan met de vlakke kant van de hamer aan weerszijden van het boekblok.
rondslaan van het boekblok

Vervolgens moet er gekneept worden. Marjolein en Fem vinden dit een vervelend klusje en roepen de hulp van Anton erbij in. Fem ondervindt vooral moeilijkheden bij het knepen van het vrij dikke laatste katern. Ze heeft een dubbel schutblad meegenaaid en daardoor is het katern zo stug, dat het nauwelijks om wil. Anton weet echter raad en zet het boekblok hoger tussen de kneepplanken, zodat er meer bewegingsruimte komt voor het katern, en zie daar: de katernrand gaat om!
Door de leren bandjes is het bovendien vrij lastig om een gelijkmatige kneeprand te vormen, maar met enig beleid, geduld én het gebruik maken van de smalle, platte kant van de hamer lukt het uiteindelijk heel redelijk en kan de rug met gaas beplakt worden.
Knepen door Marjolein met hulp van Anton
kneepresultaat van Fem en met gaas beplakte rug

Ik moet mijn boekblok nog snijden en wil dat uiteraard met de nieuw aangeschafte ploeg doen. Thuis ben ik er al mee bezig geweest, maar het ging niet lekker en ik kreeg géén gladde snede. Daarom heb ik ploeg en blokpers meegebracht om onder het deskundige oog van Anton de handelingen nog eens te verrichten en daarbij te horen waar ik fout bezig ben.
Maar voordat ik kan beginnen, gaat Anton eerst aan de slag met het maken van een 'bok' om de ploeg op de werkbank te kunnen leggen, zodat er op stahoogte gewerkt kan worden, hetgeen een weldaad voor mijn rug is!
Van latten en blokjes hout maakt hij, met hulp van Fem, een constructie die in de werkbank vastgezet kan worden. Vervolgens kan daarin de blokpers klem gelegd worden, zodat hij tijdens het ploegen niet meer verschuift. Ideaal en aan te bevelen aan iedere boekbinder die met een snijploeg werkt!
bok vooraanzicht
bok achteraanzicht
bok op workmate geklemd

blokpers met snijploeg, klem in de bok op de workmate

Maar toch schuift de ploeg niet lekker over de persbalk; hij lijkt soms te ontsporen en gaat stroef. Een nader onderzoek van pers en ploeg brengt het euvel snel aan het licht: er zitten kleine plekken opgedroogde was of i.d op het hout. Krabben met een mesje doet wonderen, en als alles daarna nog eens met een poetslap bewerkt is, hoor je de ploeg gelijkmatig schaven! En terwijl ik bezig ben, bemerkt Anton dat ik soms de ploeg optil en hem scheef laat gaan, én dat ik bij het teruggaan ook al het mes verder uitdraai, waardoor ik happen in de snede krijg. Het wordt me nu duidelijk dat alleen tijdens de heengaande schaafhandeling het mes uitgedraaid moet worden én ik bemerk dat het héél belangrijk is om met de hand die het mes uitdraait geen druk uit te oefenen op de ploeg. Daardoor ga je scheef. Alleen met de hand die de ploeg langs de geleider duwt, moet je constante druk uitoefenen, zodat de schaaf recht langs de geleider blijft lopen. Een kwestie van oefenen en gewoontevorming! Maar met de nodige concentratie is een gladde snede het uiteindelijke resultaat! Ook Bert wil wel eens even de schaafmethode met de ploeg uit proberen. Het wordt ons al gauw duidelijk dat je genoeg marge moet hebben wil je goed kunnen ploegen. Slechts een luttel aantal millimeters afschaven kan niet met de snijploeg gerealiseerd worden; dan moet je je toevlucht nemen tot de moderne snijmachine, met 'braamlittekens' op de koop toe!
Bert experimenteert met de snijploeg
Jopie vertelt ons enthousiast over de serie stijfselmarmers die ze recentelijk gemaakt heeft. Eerst bevochtigde zij het papier, smeerde het daarna in met één kleur stijfselverf en maakte vervolgens patronen met kammen, rolletjes, elastiekjes, takjes, e.d.
stijfselmarmer-experimenten van Jopie
Het bovenstaande blauwe patroon maakte zij met een spatel en lijmkammen. Eerst trok zij horizontale brede strepen met een spatel. Daarna nam ze een fijne lijmkan om horizontale hele fijne lijntjes te trekken en tenslotte trok zij verticaal een middelfijne lijmkam door de verf.
stijfselmarmer-experimenten van Jopie
Verrassend is het patroon dat ontstond in de met bruine notenklontjes gekleurde stijfselverf, toen Jopie er een rolletje omwoeld met postelastieken doortrok. (zie foto links boven)
Het lijken net vliegende vogels!
Jopie laat verder nog twee 'Goddijn-boeken' zien die zij gebonden heeft, één in leer en één in perkament, modellen uit de 18de eeuw.

boekmodel 6: band met kartonnen platkernen, gesloten scharnieren, opliggende bindingen, vaste rug, in leer,
18de eeuw
boekmodel 7: band met kartonnen platkernen, gesloten scharnieren, opliggende bindingen, vaste rug, in perkament, 18de eeuw

Bert heeft een model nagemaakt uit Quick Leather Bindings van Keith A. Smith. De diverse banden die in dit boek uitgewerkt zijn, nodigen uit tot experimenteren ! En zo hebben we vandaag weer heel veel ideeën opgedaan om de komende weken thuis uit te werken.